ජපන් සංස්කෘතිය විදහා දක්වන මල් කලාව ....

ඉකෙබානා

“ මිනිස් ජීවිතයේ, ලෝකයේ ඇති සතුට අත්විදීමට

   ගෙවත්තේ, ලන්දේ පිපෙන මලක් ගෙන ආලින්දය සරසනු....

   මනරම් වූ පුෂ්පයන්ට ඇලුම් කරන පුද්ගලයන් යනු,

   පුෂ්පයන් හා සමාන හදවත් ඇත්තන්ය....”

                                                              - මෙයිෂුසාමා -                 

යහපත් වූ සුන්දර ලොවක් ගොඩනැගීමේ කාර්යයේ දී කලාව සුවිශේෂී මෙහෙවරක් ඉටු කරනු ලැබේ. උසස් කලාවන්හි නියැලීම හා රසවිදීම තුළින් ආධ්‍යාත්මික සංවර්ධනයක් ද සිදුවනු ඇත. ජපානය තුළ ඇති එවැනි උසස් කලාවක් ලෙස ඉකෙබානා මල් සැකසුම් කලාව පෙන්වා දිය හැක. මලක විසිතුරු බව දැනෙනුයේ අපගේ නෙතට පමණක් නොව. ස්වභාවධර්මයේ අපූර්ව නිර්මාණයක් ලෙසින් මෙන්ම මහත් ආශ්චර්යක් ලෙසින් ද සැලකෙන මල් නෙත ගැටුමෙන් පුද්ගලයන්ගේ සිතට ද මහත් අස්වැසිල්ලක් ලැබෙනු ඇත.

          එසේ නෙතට මෙන්ම ආධ්‍යාත්මයට ද අස්වැසිල්ලක් ලබා දෙන මල් කලාවකි ඉකෙබානා මල් සැකසුම්  කලාව. මෙය ජපන් සංස්කෘතියේ තිබෙන තවත් සුවිශේෂී අංගයක් වන අතර එය ජපානයටම ආවේණික වූවකි. මෙම කලාව පුරාණ ජපානයේ පැවතුණා වූ මල් සැරසීමේ කලාවක් වේ. ඉකෙබානා යන්නෙහි වචනාර්ථය ගත් කල “ ඉකෙ ” යනුවෙන් අදහස් වන්නේ “ ජීවමාන බව හෝ පිළියෙළ කරනවා ” යන අරුතයි. “ බානා ” යනුවෙන් අදහස් වනුයේ, “ මල් ” යන්නයි. බුදුරජාණන් වහන්සේට මල් පූජා කිරීමේ සිරිත මුල් කරගෙන ජපානයට අවේණිකව බිහි වුණා වූ මෙම මල් සැරසිලි කලාව 16 වන සියවසේ දී ආරම්භව ඇත. මෙකී මල් සැරසිලි වෙනුවෙන් මල් පොහොට්ටුවේ පටන් වියළි පත්‍ර දක්වා වූ කොටස් තෝරා ගැනීමෙන් ජීවිතයේ බාල, තරුණ, මහලු යන සංකල්පයන් අර්ථ දැක්වෙන බවත් අදහස් වේ. මෙහි තවත් අර්ථකතනයකට අනුව පෙන්වා දෙන්නේ මෙම මල් කලාව තුළින් පවුල පිළිබද සංකල්පය මූර්තිමත් වන බවයි. ජපානය තුළද පැවතෙනුයේ පීතෘ මූලික සමාජයකි. මල් සැරසිලි වෙනුවෙන් තෝරා ගනු ලබන මල්, කොළ සහ බදුන යන්නෙන්  පියා, මව හා දරුවා යන සංකල්පය අර්ථවත් වන බවද සදහන් වේ.  කෙසේවෙතත් ඉකෙබානා යනු, හුදෙක් මල් සැරසිලි කලාවක් පමණක්ම නොවන අතර, මෙමගින් ජපන් ජාතිකයන් සතු ඉහළ මානසිකත්වයද පිළිබිඹු වේ.

          ඉකෙබානා මල් කලාව ප්‍රධාන සම්ප්‍රදායන් තුනකින් සමන්විත වේ. 

·        ඉකෙනොබො

·        ඔහාරා

·        සොගෙත්සු

               එම සම්ප්‍රදායන් ය. 

මෙම සම්ප්‍රදායන් අතුරෙන් වඩාත් වැදගත්, ප්‍රධාන ම මෙන්ම පැරණිම ක්‍රමය වන්නේ, බෞද්ධ භික්ෂුවක් වන ඉකෙනොබො සෙන්සෙයි විසින් ආරම්භ කරන ලද ඉකෙනොබො සම්ප්‍රදායයි. ඉකෙබානා මල් සැකසුම් කලාවේ ආරම්භය වන්නේ ද ඉකෙනොබො සම්ප්‍රදායෙනි. මෙම සම්ප්‍රදාය “ රික්තා ” හෙවත් කෙළින් සිටවන ලද මල් යනුවෙන් ද හදුන්වනු ලැබේ. මෙම සැරසිලි ක්‍රමය සදහා මල් කිහිපයක්, අතු කැබලි කිහිපයක් මෙන්ම මැටියෙන් සාකසන ලද තරමක් උස් භාජන ද අවශ්‍ය වේ.

1868 වසරේ සිට 1912 දක්වා ජපානයේ පැවති මෙයිජී යුගයේ දී සිදු වුණා වූ සමාජ විපර්යාසයන්ට අනුකූලව ඉකෙබානා මල් කලාව ද වෙනස් විය. ඒ අනුව මෙම යුගයේ දී ගොඩනැගුණ සම්ප්‍රදාය “ ඔහාරා ” යනුවෙන් හදුන්වන අතර මෙකී සම්ප්‍රදාය ගොඩනගන ලද්දේ “ ඔහාරා ඔෂීන් ” විසින් ය. මෙම සම්ප්‍රදායේ දී මූලිකත්වය ලබා දෙනුයේ භුමි දර්ශන පෙන්වීමට ය. එමෙන් ම මොහු විසින් “ මොරිබානා ” නැමැති ක්‍රමය ද හදුන්වා දුන් අතර ම “ මොරිබානා ” යනුවෙන් හදුන්වනු ලබන්නේ ගොඩගසන ලද මල් යන අර්ථයයි. එහිදී මල් සැකසීම සදහා භාවිතා කරන බදුන් අවම ලෙස භාවිතා කරනු ලැබේ.  

ඉකෙබානා කලාවේ අලුත්ම සම්ප්‍රදාය වන්නේ, සොගෙත්සු සම්ප්‍රදායයි. මෙම සම්ප්‍රදාය ආරම්භ කරන ලද්දේ 1900 - 1977 වකවානුවේ ජිවත් වූ “ තෙෂිගරා සොෆු ” විසින් ය. මෙහි දී මල්, අතු කැබලි මෙන් ම වානේ වලින් නිර්මිත නොයෙක් ආකාරයේ කුඩා ආකෘති භාවිතා කරනු ලැබේ.

මෙම මල් කලාව ජපන් ජනතාවගේ ජන ජීවිතයේ  උදා වන්නා වූ නොයෙකුත් ආකාරයේ විශේෂ අවස්ථා වලදී භාවිතා කරනු ලැබේ. “ හිනාමත්සුරි ” නැමැති බෝනික්කන් උත්සවයේදීත්, තරු උත්සවයේදීත්, තේපානෝත්සව වලදීත් මෙකී ඉකෙබානා මල් කලාව භාවිතා කරනු ලැබේ. එසේම වර්තමානය වන විට ජපානය තුළ මෙකී ඉකෙබානා මල් කලාව පිළිබදව උගන්වන ඉකෙබානා පාසල් 3000 කට අධික ප්‍රමාණයක් පවතී.

කාලයත් සමග ජපානයේ කලාත්මක සිතුවිලි තුළ ද නවතාවයන් ඇති වී තිබෙන අතර ඒ අනුව ඉකෙබානා මල් කලාවේ ද නොයෙකුත් නව ප්‍රවණතා ඇති වී තිබේ. ඒ අනුව වර්තමානය වන විට ජපානය තුළ “ මොරිබානා ”  හා “ නගරෙයි ” යන සම්ප්‍රදායන් ද ඉමහත් ප්‍රසිද්ධියක් උසුලනු ලැබේ. මොරිබානා නැමැති ක්‍රමයේ දී ඉදිකටු තුඩු සහිත භාජනයක මල් රැදවීම සිදු කරන අතර, නගරෙයි ක්‍රමය සදහා මල් රැදවීමට භාවිතා කරනු ලබන්නේ නොයෙකුත් ආකාරයේ අමුද්‍රව්‍ය යොදා ගනිමින් නිර්මාණය කරන ලද භාජනය.  

මේ අනුව පෙනී යන්නේ ජපානය තුළ ඇති ඉකෙබානා මල් කලාව, හුදෙක් මල් කලාවක් පමණක් නොව ජපන් ජාතිකයන් සතු ඉහළ මානසිකත්වයද පිළිබිඹු වන කලාවක් බවයි.